๑๔. เราได้พิจารณาและเห็นชอบแผนการจัดกิจกรรมและงบประมาณของคณะกรรมาธิการระหว่างรัฐบาลอาเซียนว่าด้วยสิทธิมนุษยชน (ไอชาร์) ประจำปี ค.ศ. 2019

 

๑๕. เราเห็นพ้องในการสร้างความตระหนักรู้ของประชาชนเกี่ยวกับอาเซียน รวมทั้งเสริมสร้างและขยายการสนับสนุนประชาคมอาเซียนของประชาชนในระดับรากหญ้าในแต่ละประเทศสมาชิก ในการนี้ เราเชื่อว่าเครือข่ายสมาคมอาเซียนของประเทศสมาชิกจะช่วยอำนวยความสะดวกในการแลกเปลี่ยนแนวปฏิบัติที่เป็นเลิศและการทำงานร่วมกันระหว่างประเทศสมาชิก เพื่อเสริมสร้างความตระหนักรู้เกี่ยวกับอาเซียนและการส่งเสริมอัตลักษณ์อาเซียน และได้มอบหมายให้เจ้าหน้าที่อาวุโสหารือเพื่อนำไปสู่การปฏิบัติในเรื่องดังกล่าว เราหวังจะเห็นการมอบรางวัลอาเซียนไพร์ซครั้งต่อไปในช่วงการประชุมสุดยอดอาเซียน ครั้งที่ 34 ที่ประเทศไทย และเรายินดีต่อการกำหนดให้ปี ค.ศ. 2019 เป็นปีแห่งวัฒนธรรมอาเซียน เพื่อส่งเสริมวัฒนธรรมอาเซียนในระดับโลกและเสริมสร้างอัตลักษณ์อาเซียน

 

๑๖. เรารับฟังการบรรยายสรุปของเมียนมาเกี่ยวกับสถานการณ์ด้านมนุษยธรรมในรัฐยะไข่ และมีการหารืออย่างสร้างสรรค์ในประเด็นดังกล่าว เราเห็นพ้องถึงความสำคัญของบทบาทอาเซียนในเรื่องดังกล่าว โดยสืบเนื่องจากการหารือของพวกเราก่อนการประชุมสุดยอดอาเซียนครั้งที่ ๓๓ เรายินดีที่ที่ประชุมประสานงานด้านยุทธศาสตร์ระหว่างเจ้าหน้าที่ระดับสูงซึ่งจัดขึ้นในช่วงการเยือนเมียนมาของเลขาธิการอาเซียน ระหว่างวันที่ 16 – 18 ธันวาคม ค.ศ. 2018 ได้ให้ความเห็นชอบขอบเขตการดำเนินงานของคณะประเมินความต้องการเบื้องต้น และเรายินดีต่อบทบาทการเป็นผู้อำนวยความสะดวกของเลขาธิการอาเซียน ในการส่งเสริมให้มีการประสานงานใกล้ชิดระหว่างคณะประเมินความต้องการในอาเซียน เราให้ความเห็นชอบในการส่งคณะประเมินความต้องการของอาฮาเซ็นเตอร์ไปยังเมียนมา เพื่อสนับสนุนรัฐบาลเมียนมาในกระบวนการส่งกลับผู้ผลัดถิ่นและหวังว่ากระบวนการดังกล่าวจะเกิดขึ้นโดยเร็ว เรายังเห็นพ้องที่จะรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับความร่วมมือและความช่วยเหลือโดยความสมัครใจจากประเทศสมาชิกอาเซียนที่มีต่อเมียนมาในการแก้ไขสถานการณ์ด้านสิทธิมนุษยธรรมและเสริมสร้างการพัฒนาที่ยั่งยืน

 

๑๗. เราแสดงความพร้อมที่จะสนับสนุนความพยายามของเมียนมาในการแก้ไขปัญหาด้านมนุษยธรรม และพร้อมสนับสนุนความมุ่งมั่นของเมียนมาในการรับรองความปลอดภัยและความมั่นคงให้กับทุกชุมชนในรัฐยะไข่อย่างเต็มความสามารถเท่าที่จะสามารถทำได้ ตลอดจนอำนวยความสะดวกให้ผู้พลัดถิ่นที่สมัครใจเดินทางกลับภูมิลำเนาอย่างปลอดภัย และมีศักดิ์ศรี เราหวังที่จะเห็นการปฏิบัติตามบันทึกความเข้าใจระหว่างรัฐบาลเมียนมาและรัฐบาลบังกลาเทศอย่างครบถ้วน และหวังว่าสำนักงานข้าหลวงใหญ่ผู้ลี้ภัยแห่งสหประชาชาติ (ยูเอ็นเอชซีอาร์) และโครงการพัฒนาแห่งสหประชาชาติ (ยูเอ็นดีพี) จะช่วยอำนวยความสะดวกในกระบวนการส่งกลับผู้พลัดถิ่นสู่รัฐยะไข่ เราเน้นย้ำความจำเป็นต้องหาแนวทางที่ครอบคลุมและยั่งยืนในการแก้ไขปัญหาที่ต้นเหตุของความขัดแย้ง และสร้างสภาพแวดล้อมที่เอื้อให้ชุมชนที่ได้รับผลกระทบสามารถกลับมาดำเนินชีวิตได้อีกครั้ง เราสนับสนุนให้เมียนมาปฏิบัติตามข้อเสนอแนะที่เหลือของรายงานคณะกรรมาธิการที่ปรึกษารัฐยะไข่อย่างต่อเนื่อง เราหวังว่าคณะกรรมาธิการอิสระเพื่อค้นหาข้อเท็จจริงที่ก่อตั้งโดยรัฐบาลเมียนมาจะสามารถดำเนินกระบวนการสืบหาข้อเท็จจริงในประเด็นที่มีการกล่าวหาว่ามีการละเมิดสิทธิมนุษยชนและประเด็นอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้องได้อย่างเป็นอิสระและยุติธรรม เรายังคงยืนยันการสนับสนุนของอาเซียนที่มีต่อเมียนมาในการสร้างสันติภาพ เสถียรภาพ หลักนิติธรรม ส่งเสริมความปรองดองและความสมานฉันท์ระหว่างชุมชมต่าง ๆ ตลอดจนส่งเสริมการพัฒนาที่ยั่งยืนและเป็นธรรมในรัฐยะไข่

 

๑๘. เรายืนยันการให้ความสำคัญกับการคงไว้และการสนับสนุนสันติภาพ ความมั่นคง เสถียรภาพ ความปลอดภัย และเสรีภาพในการเดินเรือและบินผ่านในทะเลจีนใต้ และรับทราบถึงประโยชน์ของการทำให้ทะเลจีนใต้เป็นทะเลแห่งสันติภาพ เสถียรภาพและความเจริญรุ่งเรือง เราให้ความสำคัญกับการปฏิบัติตามปฏิญญาว่าด้วยการปฏิบัติของภาคีฝ่ายต่างๆ ในทะเลจีนใต้ (ดีโอซี) ปี ค.ศ. ๒๐๐๒ อย่างเต็มที่และมีประสิทธิภาพ เรายินดีต่อพัฒนาการของความร่วมมือระหว่างอาเซียนกับจีนอย่างต่อเนื่องและยินดีที่เห็นความก้าวหน้าอย่างมีนัยสำคัญในการเจรจาเพื่อหาข้อสรุปสำหรับการเจรจาจัดทำประมวลการปฏิบัติในทะเลจีนใต้ (ซีโอซี) ให้แล้วเสร็จโดยเร็ว เรารับทราบว่า ประเทศสมาชิกอาเซียนและจีนได้เห็นชอบให้มีร่างเอกสารสำหรับเจรจาฉบับเดียว และหวังว่าการทบทวนร่างการเจรจาฉบับเดียวฯ ครั้งที่หนึ่งจะเสร็จสิ้นภายใน ค.ศ. 2019 ตามที่ได้ประกาศในช่วงการประชุมสุดยอดอาเซียน - จีน ครั้งที่ 21 ที่สิงคโปร์ เมื่อเดือนพฤศจิกายน ค.ศ. 2018 ในการนี้ เราเน้นย้ำความจำเป็นที่จะต้องรักษาบรรยากาศที่เอื้ออำนวยต่อการเจรจาจัดทำแนวปฏิบัติในทะเลจีนใต้ และเรายินดีต่อการจัดทำแนวทางที่สามารถปฏิบัติได้จริงในการลดความตึงเครียดและความเสี่ยงที่จะเกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิดความเข้าใจที่คาดเคลื่อน และการประเมินสถานการณ์ที่ผิดพลาด เรายังได้เน้นย้ำความสำคัญในกระบวนการสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจ และการจัดทำมาตรการเชิงป้องกันเพื่อเพิ่มความไว้เนื้อเชื่อใจและความมั่นใจระหว่างรัฐต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง

 

๑๙. เราได้หารือในประเด็นทะเลจีนใต้และรับทราบข้อกังวลที่เกี่ยวข้องกับการถมทะเลและการดำเนินกิจกรรมบนพื้นที่ดังกล่าว เรายืนยันความจำเป็นในการเสริมสร้างความไว้เนื้อเชื่อใจซึ่งกันและกัน การยับยั้งชั่งใจ ในการดำเนินกิจกรรมและการหลีกเลี่ยงการดำเนินการใด ๆ ที่อาจทำให้สถานการณ์ซับซ้อนขึ้นและแสวงหาการแก้ไขความขัดแย้งโดยสันติวิธี ตามกฎหมายระหว่างประเทศ รวมทั้ง ๑๙๘๒ อันคลอส เราย้ำถึงความสำคัญของการไม่ใช้กำลังทางทหาร และการยับยั้งชั่งใจในดำเนินกิจกรรมโดยรัฐที่อ้างสิทธิ์และรัฐอื่น ๆ รวมทั้งตามที่ระบุไว้ในดีโอซีซึ่งสามารถทำให้สถานการณ์ซับซ้อนขึ้น และเพิ่มความตึงเครียดในทะเลจีนใต้ 

 

๒๐. เรายินดีต่อพัฒนาการเชิงบวกในคาบสมุทรเกาหลีในช่วงที่ผ่านมา และเรียกร้องให้ผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องทุกฝ่ายดำเนินการอย่างต่อเนื่องเพื่อให้เกิดสันติภาพและเสถียรภาพอย่างถาวรในคาบสมุทรเกาหลีที่ปลอดอาวุธนิวเคลียร์ ซึ่งรวมถึงการปฏิบัติตามปฏิญญาปันมุนจอม ปฏิญญาร่วมเปียงยาง และถ้อยแถลงร่วมระหว่างผู้นำสหรัฐฯ-เกาหลีเหนือ อย่างเต็มที่และรวดเร็ว เรายินดีต่อข้อริเริ่มและความพยายามของเกาหลีใต้ สหรัฐอเมริกา และจีนที่จะส่งเสริมการหารือกับเกาหลีเหนือ และยินดีต่อความมุ่งมั่นของเกาหลีเหนือในการปลดอาวุธนิวเคลียร์ และการให้พันธสัญญาที่จะระงับการทดสอบอาวุธนิวเคลียร์และขีปนาวุธในอนาคต เราเน้นย้ำความมุ่งมั่นที่จะปฏิบัติตามข้อมติคณะมนตรีความมั่นคงแห่งสหประชาชาติที่เกี่ยวข้องอย่างครบถ้วน และรับทราบความพยายามของนานาประเทศที่จะนำมาซึ่งการขจัดอาวุธนิวเคลียร์อย่างสมบูรณ์ ตรวจสอบได้ และไม่สามารถย้อนกลับมาใช้ได้อีกในคาบสมุทรเกาหลี ซึ่งจะช่วยส่งเสริมสันติภาพและเสถียรภาพภายในภูมิภาค

 

๒๑. เราได้หารือถึงความจำเป็นที่จะต้องเสริมสร้างความพยายามในการต่อต้านการก่อการร้ายและความรุนแรงสุดโต่ง ในการนี้ เราสนับสนุนการดำเนินงานของศูนย์ต่อต้านการก่อการร้ายในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (ซีอีเออาร์ซีซีที) ซึ่งรวมถึงโครงการฝึกอบรมเพื่อพัฒนาขีดความสามารถของบุคคลากร การทำวิจัยร่วมและกิจกรรมอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง

 

๒๒. เรารับทราบถึงความก้าวหน้าของการหารือแนวทางร่วมกันของอาเซียนในประเด็นอินโด-แปซิฟิก ซึ่งส่งเสริมความเป็นแกนกลางของอาเซียนและตั้งอยู่บนพื้นฐานของการเปิดกว้าง โปร่งใส ครอบคลุม เคารพกฎกติกามีความไว้เนื้อเชื่อใจกัน ความเคารพซึ่งกันและกัน และผลประโยชน์ร่วมกัน เราเชื่อว่าแนวปฏิบัติดังกล่าวจะนำไปสู่ผลประโยชน์ที่เป็นรูปธรรมสำหรับประชาชนในภูมิภาคและช่วยเกื้อกูลกรอบแนวทางความร่วมมือในระดับภูมิภาคและอนุภูมิภาคที่มีอยู่แล้ว ในการนี้ เราหวังที่จะเห็นความก้าวหน้าในการพัฒนาแนวทางดังกล่าว เพื่อนำไปสู่การได้ข้อสรุปและรับรองโดยอาเซียน